Bošnjak Nasuh Matrakčija, najbrilijantniji um Osmanskog carstva

Nasuh bin Karagoz bin Abdullah el-Visokavi el-Bosnavi, Bošnjak u službi Osmanskog carstva, polimat, matematičar, učitelj, historičar, geograf, kartograf, majstor mačevanja, navigator, izumitelj, slikar, poljoprivrednik i minijaturist, izumitelj borilačke vještine matraka. Sve to bio je ovaj Bošnjak poznat i kao Nasuh Matrakčija Visočak ili Nasuh el-Silahi, odnosno Mačevalac. 

Nasuh Matrakčija rođen je u Visokom. Bio je nadaren janjičar koji je prošao kroz sistem devširme, odnosno danak u krvi.  Iako je rođen u muslimanskoj porodici, uzet je u sistem devširme jer je u Bosni ona bila proširena i na lokalne muslimanske porodice. Mačevalac i strijelac. Govorio je pet jezika i bio dobro poznat po svom intelektu.

Obrazovao se u Istanbulu. Studirao matematiku i geometriju. A onda, nakon obrazovanja, služio nekoliko sultana te bio predavač u školi Enderun, odnosno školi u sklopu sultanskih palača.

Napisao djela Cemâlü'l-Küttâb i Kemalü'l-Hisâb i predao ih sultanu Selimu  I. Osim toga, napisao je još dvije knjige Mecmaü't-Tevârih i Süleymannâme, koje su se ticale historije u period od 1520. do 1543. Napisao je rad o Perzijskoj kampanji Sulejmana I naziva Fetihname-i Karabudan. A nedavnom istraživanju njegovog djela Umdet-ul Hisam, otkrivena je činjenica da je ovaj velikan izumio neke metode množenja, poput rešetkastog množenja ili arapskog, koje su se koristili u školama Enderunu 50 godina prije nego što je John Napier ponovo uveo u Evropu.

Šta je sve bio ovaj velikan?

Nasuh Matrakčija je poznat i po izradi minijatura. Kreirao je naturalistički stil kojim se foksirao na panoramske poglede na krajolike i gradove.  Njegov stil je kasnije postao poznat kao „Matrakčijin stil“, a jedan najvažniji od četiri historijska sveska minijatura je onaj koji se bavi prvom kampanjom Sulejmana I  u današnjem Iraku i Iranu 1534-1535. godine,  o kojoj je napisao spomenuto djelo Fetihname-i Karabuğdan. 

U svojim ilustracijama, osim marša osmanske vojske od Istanbula do Bagdada, i do Tabriza i povratka preko Halepa i Eskišehira, Matrakčija je uključio sve gradove kroz koje je vojska prošla na svom putu. U biblioteci Istanbulskog univerziteta čuva se jedinakopija ovog djela.

Matrakčija je bio vojnik i kovač oružja sa oštricom. Podučavao je rukovanju oružjem u Enderunu. Zbog dobrog prenošenja znjanja svojim učenicima, Matrakčija je od sultana dobio počasne titule usteda odnosno majstora i reisa odnosno komandanta.

Napisao je i knjigu o korištenju raznog oružja i tehnikama konjičke i pješadijske borbe pod naslovom Tuhfet-ül Guzât.

Nasuh Matrakčija bio je najbrilijantniji um Osmanskog carstva. O njegovoj važnosti govore brojna djela pisana o njegovom liku i djelu koje su napisane na turskom, perzijskom, arapskom, engleskom, francuskom i drugim jezicima koji su objavljeni u Koreji, Iranu, Turkiye i Bosni i Hercegovini pa sve do Teksasa.

Život Matrakčije?

O Matrakčiji se vrlo malo zna. Pretpostavlja se da se rodio 1480. godine. Perma jednim izvorima rođen je u Visokom, dok drugi ističu da je Visočak. Bilježi se da mu se otac zvao Abdullah a djed Karađoz. Ašik Ćelebi bilježi da Nasuh završio elitnu višu školu za nadarene mladiće Enderun u doba Bajezida II i da mu je mentor bio umjetnik Sai. O Nasuhovoj inteligenciji govori i činjenica da su tu školu pohađala isključivo djeca čiji je IQ bio viši od 120.

U djelu Tuhfetul guzar ili Dar velikim ranicima iz 1530. godine navodi se da je Matrakčija boravio u Egiptu tokom namjesnikovanja Hayira Beya, te da je tu odmjeravajući snagu i vještinu sa tamnošnjim vitezovima osmislio igru matrak, po kojoj je kasnije postao i poznat. Namjesnik Hayir Bey je u pismu ranije napisao da je Nasuh postao poznat po tome što nijedan vitez sa njim nije mogao izaći na megdan, te da je pobjeđivao i najčuvanije majstore ratovanja mačem i kopljem. Igra Matrak koju je Nasuh osmislio a koja je vrlo brzo postala prihvaćena u Osmanskom carstvu bila je igra palicama. Vojnici su u toj igri bili oslobođeni straha od povrijeđivanja protivnika oštricom mača, što bi doprinosilo sticanju mnogo kvalitetnije mačevalačke vještine.

Matrakči je zbog svega čemu je doprinio od nauke do umjetnosti nazvan osmanskim Da vincijem. Ulica u blizini Zavičajnog muzeja u Visokom zove se po njemu, dok je UNESCO 2014. Godinu proglasio godinom Nasuha Matrakčija.